Nederlandse Hogeronderwijspremie

Van het voorbereiden van studenten op een internationale carrière als change agents tot de inzet van Artificiële Intelligentie voor het opsporen van  hiaten in kennis; de jury van de Nederlandse Hogeronderwijspremie zag een grote diversiteit aan innovatieve projecten voorbijkomen. Met hun inzendingen hoopten docententeams van hogescholen en universiteiten een deel van het totaal uit te reiken bedrag van € 5 miljoen te kunnen bemachtigen voor verder innovatie. 

Tekst: Lotte Burger, Floor Catshoek

Om vernieuwing en verbetering in het hoger onderwijs te stimuleren, reikt de Rijksoverheid vanaf dit jaar elk jaar de Nederlandse Hogeronderwijspremie uit. De geldprijs dient als grote blijk van waardering voor docententeams die een topprestatie leveren en moedigt docenten aan om door te blijven gaan met onderwijsinnovatie en kennisdeling. Op 1 maart maakte minister Van Engelshoven bekend welke twee docententeams volgens de jury het meest innovatief zijn en het hoogste bedrag van 1,2 miljoen euro in ontvangst mochten nemen. OCW Magazine sprak met twee docenten uit de winnende teams over hun projecten, drijfveren en  dromen voor de toekomst. Dromen die met het winnen van deze premie een stukje dichterbij komen.

Youssef El Bouhassani (HvA): “Met deze premie kunnen we zo veel meer leerlingen en studenten bereiken”

Gefeliciteerd met het winnen van de Nederlandse Onderwijspremie!
“Dank je! Super gaaf dat ons project heeft gewonnen. Ik ben enorm dankbaar. Dit is zo’n enorme boost voor de ontwikkeling van LeerLevels. Met de premie kunnen we zo veel meer leerlingen en studenten bereiken en ons aanbod vergroten, dat is geweldig. Iets wat ooit begon als een project naast mijn werk, kan hiermee een positieve impact hebben op het hbo.”

Portret Youssef El Bouhassani
Beeld: ©HvA

Hoe ben je ooit gestart met LeerLevels?
“In 2015 kwamen Jonas Voorzanger, docent natuurkunde van Het Amsterdams Lyceum, en ik op het idee om bepaalde knelpunten in het onderwijs aan te pakken met een app. Jonas had dat jaar deelgenomen aan de Nationale DenkTank van 2015 en er was duidelijk  een probleem aan de studentenkant én aan de docentenkant. Voor studenten is het vaak niet mogelijk om het aanbod te personaliseren op hun eigen niveau, waardoor er leerlingen zijn die heel erg achter lopen. De opkomst van de bijles-industrie laat zien dat het een groot probleem is. Maar er zijn heel veel ouders die geen bijlessen kunnen betalen voor hun kinderen.

Voor de docenten ligt de werkdruk ontzettend hoog door het vele voorbereiden en nakijken, maar ook door de tijd die gaat zitten in het bijhouden van de voortgang van leerlingen. Om de baan aantrekkelijk te houden voor leerkrachten, moet de werkdruk omlaag.”

En hoe helpt LeerLevels daarbij?
“Met de LeerLevels app zetten we kunstmatige intelligentie in om studenten lesstof op maat aan te kunnen bieden. Daarnaast krijgen docenten met deze app beter inzicht in het niveau van de leerlingen en kunnen hen passende modules aanbieden. Het was een uitdaging om binnen mijn werk op de Hogeschool van Amsterdam tijd en middelen vrij te maken om dit initiatief verder te brengen. In de loop van de tijd hebben Jonas en ik het idee verder ontwikkeld en een maatschappelijke onderneming opgezet om het intellectueel eigendom te borgen en financiering aan te trekken. We hebben er bewust voor gekozen om niet fulltime te werken, zodat we tijd hadden voor de ontwikkeling van LeerLevels.”

Hoe zijn jullie de app gaan inzetten op scholen?
“We zijn begonnen met een aantal pilots voor het vak natuurkunde. In alle pilots ligt de focus op een goede aansluiting tussen de middelbare school of het mbo naar het hbo. En dan voor alle leerlingen, ongeacht hun achtergrond.
Op het Amsterdams Lyceum zijn eindexamenleerlingen de app gaan gebruiken bij hun voorbereiding op de examens. Ze konden daardoor precies zien welke stof ze nog niet onder de knie hadden en kregen modules over die onderwerpen aangeboden. Op de Hogeschool van Amsterdam hebben we een pilot gedraaid met twee groepen studenten. Met jongeren die een internationaal diploma hadden, waarmee ze nog geen toegang tot een vervolgopleiding hadden. En met een groep studenten die nog geen examen hadden gedaan in natuurkunde, maar dat nodig hadden voor de vervolgopleiding. Daarnaast hebben we contact gezocht met Diversity Talks, een stichting die onder andere lokale huiswerkbegeleiding biedt aan jongeren die niet makkelijk reguliere bijles kunnen krijgen. Tenslotte hebben we een pilot opgezet in de Openbare Bibliotheek van Amsterdam. Daar zitten altijd veel scholieren en studenten aan hun schoolwerk. Elke woensdagavond waren Jonas en ik daar aanwezig. We spraken met leerlingen over hun behoeften en maakten zo nodig een LeerLevels-account voor ze aan. Daarmee konden ze ook thuis verder oefenen. Helaas stopte de pilot toen de bibliotheken dicht gingen, maar we hopen het nu weer op te kunnen zetten. Het was een heel gaaf project!”

Collage met beelden van het project LeerLevels
Beeld: ©HvA

Wat gaan jullie met de gewonnen geldprijs doen?

“We gaan LeerLevels verder uitbreiden; op allerlei manieren. Zo gaan we naast natuurkunde meer vakken toevoegen die relevant zijn voor een goede instroom van studenten. Voor die vakken moeten we modulaire content  hebben, die ingezet kunnen worden bij het niveau van een bepaalde leerling. Naast het uitbreiden van de content, gaan we de software verbeteren. Nu hadden we zelf iets gebouwd, maar bepaalde functionaliteiten kunnen echt nog wel beter. We gaan meer pilots opzetten met studenten en docenten. Zo krijgen we meer inzicht in wat wel en niet goed werkt. Met die kennis kunnen we verder opschalen. Ook gaan we meer onderzoek doen naar welke didactische vaardigheden het inzetten van de app vraagt en hoe de docent het moet gebruiken voor effectieve inzet in de klas.

Tenslotte gaan we investeren in een community van docenten. Met hun inzet, kennis en vaardigheden kan de app, de content en de ontwikkelde kennis blijven bestaan als dit geld op is. We moeten de krachten bundelen en gezamenlijk nieuw materiaal ontwikkelen, zodat de impact van LeerLevels blijvend is.”

“Met deze boost – want dat is de Nederlandse Onderwijspremie – gaan we ervoor zorgen dat studenten in heel Nederland iets aan de app hebben! En dat kinderen wiens ouders geen bijlessen kunnen betalen, ook klaar zijn voor hun overstap naar het hbo. Die kansengelijkheid is voor mij, als kind van ouders die beiden analfabeet zijn, een grote drijfveer. Ik weet uit eigen ervaring hoe moeilijk het is als thuis niemand je kan helpen met je huiswerk.”

Isabelle Reymen (TU/e): “Innovation Space is een plek waar verschillende werelden samenkomen”

Nog gefeliciteerd met het winnen van de Nederlandse Onderwijspremie!

“De prijsuitreiking is alweer een tijdje terug, maar het was een fantastische dag. Ik weet nog goed dat alle kandidaten in Utrecht aanwezig waren om de uitslag live bij te wonen, en dat minister Van Engelshoven ook aanwezig was. Uiteindelijk hoorden we dus dat we de eerste prijs hadden gewonnen met TU/e innovation Space. Toen ging er eerlijk gezegd wel wat door mij heen. We hebben de afgelopen jaren keihard gewerkt met het team, dus dan is het extra mooi om daar erkenning voor te krijgen. Zeker als zo’n erkenning afkomstig is van een organisatie buiten de eigen universiteit.” 

Portret Isabelle Reymen
Beeld: ©Rob Stork
Isabelle Reymen

Hoe raakte je bij dit project betrokken?
“Dan moeten we ruim vijf jaar terug in de tijd. Vanuit de rector kwam destijds de vraag of we als onderwijsinstelling iets konden opzetten rondom interdisciplinair samenwerken, en de focus op ondernemerschap en engineering design konden versterken. Het was eigenlijk een heel open opdracht. En dat sprak me wel aan. Ik heb me toen volledig gestort op het organiseren van co-creatie sessies met docenten en studenten, en het bezoeken van inspirerende voorbeelden, zodat we snel met concrete activiteiten konden starten. Iets wat best pittig was, want ik ben naast dit project ook nog gewoon hoogleraar. Officieel zet ik me nu drie dagen per week in voor TU/e innovation Space, als wetenschappelijk directeur. Alhoewel, ik moet toegeven dat er soms wel wat meer uurtjes in gaan zitten. Het is gewoon zo leuk om te doen!”
 

Wat is de kracht van TU/e innovation Space?
“Het is een plek waar verschillende werelden samenkomen. TU/e innovation Space is eigenlijk een expertisecentrum, leercentrum en community in één. Het is een fysieke community waarbij studenten van verschillende studies elkaar ontmoeten en samenwerken. Daarnaast vindt er ook een ontmoeting plaats met de buitenwereld, zoals experts en het bedrijfsleven. Samen met die partijen gaan de studenten aan de slag met interessante projecten. Daarin neemt de student zelf de leiding. Die bepaalt welk vraagstuk centraal staat. Zo worden ze extra goed voorbereid als ze in de nabije toekomst zelf aan de slag gaan bij een bedrijf.”

Collage Innovation Space
Beeld: ©TU/e

Kun je een voorbeeld noemen van zo’n soort project?
“Op dit moment zie je dat er veel aandacht is voor het klimaatvraagstuk. Bedrijven willen graag innoveren, maar wel op een efficiënte manier. Daar denken onze studenten dan samen met experts en bedrijven over na. Een mooi voorbeeld is de samenwerking met brouwerij Bavaria, inmiddels bekend onder de naam Swinkels Family Brewers. Het bedrijf wil graag de overstap maken naar een duurzame brandstof om stoom te produceren voor hun brouwproces. De installatie die hiervoor gebouwd gaat worden, is mede tot stand gekomen door onze studenten van TU/e innovation Space. Dat is natuurlijk super mooi om te zien! Niet alleen omdat studenten heel veel van zo’n innovatieproces leren, maar ook omdat we met TU/e innovation Space echt willen bijdragen aan een betere wereld. Dat maakt dit project extra mooi.”

Wat wil je nog graag bereiken met dit project?
“Ik wil sowieso benadrukken dat ik TU/e innovation Space niet in mijn eentje run. We hebben een ontzettend mooi team waarmee we dit project draaiende houden, en we krijgen veel steun vanuit de universiteit. Plannen zijn er dan ook genoeg! Zo willen we met het gewonnen geldbedrag verschillende ontwikkelingen doorvoeren. Meer focus op competentieontwikkeling bij studenten is bijvoorbeeld een groot doel van ons. Maar er ligt ook al een tijdje een plan om zogenaamde ‘innovation hubs’ te faciliteren waar nog beter kan worden samengewerkt met de ecosystemen in de regio. Ook willen we graag dat studenten van verschillende niveaus met elkaar kunnen samenwerken, bijvoorbeeld door studenten van de bachelor en van de masteropleiding samen te laten werken in een project, maar ook met hbo- en mbo-studenten en professionals uit het bedrijfsleven.

Tot slot willen we ervoor zorgen dat TU/e innovation Space een duurzaam bestaan krijgt. Het is mooi dat we nu zo’n groot geldbedrag hebben gewonnen, maar als dat potje leeg is, willen we wel blijven voortbestaan. We moeten dus kijken naar manieren om onderwijs structureel te innoveren.”

Portret Janique Scharenborg
Beeld: ©Janique Scharenborg
Janique Scharenborg

Janique Scharenborg (stagiaire team Onderwijsvernieuwing):

“Dit jaar is voor het eerst de Nederlandse Hogeronderwijspremie uitgereikt. Het bedrag van in totaal € 5 miljoen dient als grote blijk van waardering voor docententeams die zich met eigen gerealiseerde onderwijsinitiatieven inzetten voor onderwijsinnovatie en kennisdeling. Dit jaar dongen zo’n dertig docententeams vanuit hogescholen en universiteiten mee naar de premie, waarvan zes teams door de jury werden genomineerd voor een geldbedrag van (twee keer) € 1,2 miljoen, (twee keer) € 800.000 en (twee keer) € 500.000.”

“Ik mocht dit jaar studentlid zijn van de beoordelingscommissie van de Nederlandse Hogeronderwijspremie. Ontzettend interessant! Samen met de vijf andere leden van de jury heb ik de voordrachten van 13 universiteiten en van 17 hogescholen aandachtig doorgenomen. Iedere onderwijsinstelling presenteerde met een docententeam een al gerealiseerd project dat vernieuwend is binnen het onderwijsveld. De maatschappij verandert snel en het is belangrijk dat het onderwijs meeverandert. We zagen een aantal thema’s vaker terugkomen in de verschillende voordrachten, bijvoorbeeld de verbindingen die gezocht wordt tussen het onderwijs en de maatschappij. Het oplossen van praktijkvraagstukken en het halen van de Sustainable Development Goals (SDG’s) lijken steeds belangrijker in het onderwijsaanbod. Ook zagen we vaak interdisciplinaire samenwerkingen -  tussen student, docent, onderzoek en praktijk – terugkomen en zien we steeds meer aandacht voor de zelfsturende student. De verschillen zaten hem vooral in de manier waarop de docententeams daar naar toe willen werken. Aan de hand van een lijst met criteria hebben we als jury besloten welke zes docententeams genomineerd werden voor een prijs. Met deze zes teams hebben we vervolgens interviews gehad, waarna voor ons duidelijk was welk hbo-team en welk universitair team er bovenuit sprongen.”

“Het team van de TU Eindhoven liet met hun TU/e innovation Space ontzettend veel ontwikkeling en potentie zien. Ze hebben al veel ervaring opgedaan met Challenge-Based Learning, waarbij studenten in multidisciplinaire teams werken aan vraagstukken die relevant zijn voor de maatschappij, bijvoorbeeld over corona. We hebben het volste vertrouwen dat dit onderwijsteam in de toekomst nog met vele mooie initiatieven gaat komen.”

“Het project LeerLevels van de Hogeschool van Amsterdam heeft volgens ons mogelijk veel impact op de toekomst van het hoger onderwijs. Het geeft inzicht in de voortgang van het leerproces voor zowel de student als de docent. Door het inzetten van Kunstmatige Intelligentie worden hiaten in de kennis opgespoord en aanpaste leerroutes aangeboden. Dit is goed voor gelijke kansen voor diverse leerlingen. We waren ook onder de indruk dat door de inzet van LeerLevels juist tijd wordt vrijgemaakt om contactonderwijs betekenisvoller in te vullen. Ten slotte heeft het team grote ambities om LeerLevels gratis via Open Source beschikbaar te stellen voor andere vakken en opleidingen.”
 

“De zes winnende docententeams krijgen in vier jaar tijd hun gewonnen bedrag uitgekeerd. Uiterlijk 1 juli moeten ze bij ons een plan hebben ingediend waaraan ze het gaan besteden. Bijvoorbeeld het uitbreiden van het gepresenteerde project, maar het mag ook aan iets heel anders worden besteed. Als het maar vernieuwend voor en een bijdrage aan het onderwijs is. Als hun plan is goedgekeurd, dan kunnen ze ermee aan de slag. Wij kijken de komende vier jaar dan met veel interesse mee vanaf de zijlijn.”

Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) werkt aan een slim, vaardig en creatief Nederland. OCW wil dat iedereen goed onderwijs volgt en zich voorbereidt op zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Verder wil het ministerie dat iedereen cultuur kan beleven en dat leraren, kunstenaars en wetenschappers hun werk kunnen doen. 

Wil je meer informatie over LeerLevelsKlik hier. Of zoek je naar meer informatie over TU/e Innovation SpaceKlik dan hier.