Van 24 januari tot en met 3 februari vinden de jaarlijkse Nationale Voorleesdagen plaats. Een leesbevorderingscampagne die het voorlezen aan kinderen stimuleert en de voordelen van (voor)lezen benadrukt. OCW-onderwijscoördinator Marit van der Veer vertelt over het belang van lezen, hoe zij scholen helpt om de leesvaardigheid van kinderen te verbeteren en haar liefde voor jeugdliteratuur. “Ik lees heus wel eens een boek voor volwassenen, maar mijn passie ligt bij kinderboeken.”
Tekst: Floor Catshoek
“Wist je dat kinderen die elke dag 15 minuten voorgelezen worden of zelf lezen, zo’n 1.000 nieuwe woorden per jaar extra leren?”, vertelt Marit. “Het is dus ontzettend belangrijk dat er op school veel aandacht voor lezen is en dat ouders hun kinderen voorlezen vanaf een jonge leeftijd. Het maakt daarbij niet uit in welke taal dat is. De kennis van kinderen wordt in elke taal groter door lezen. En als het fundament in de thuistaal stevig is, is het ook makkelijker om een nieuwe taal, zoals het Nederlands, te leren.”
Verbeteren van de basisvaardigheden
Marit werkt als onderwijscoördinator voor het Masterplan basisvaardigheden. Met dit programma investeert het ministerie van OCW in het funderend onderwijs in een duurzame onderwijsverbetering voor de versterking van taal, rekenen-wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid. Scholen die door de Onderwijsinspectie als zwak of onvoldoende zijn beoordeeld, krijgen individuele ondersteuning in de vorm van een onderwijscoördinator. De rest van de scholen krijgt ondersteuning in de vorm van startbijeenkomsten door het hele land en begeleide leernetwerken. Daarna gaan zij met alle opgedane kennis aan de slag met een activiteitenplan voor verbeteringen.
“Ik houd me binnen het masterplan bezig met de taal- en leesvaardigheid van kinderen”, vertelt Marit. “Lezen is ontzettend belangrijk voor hun ontwikkeling. Het is de basis van alles. Je hebt leesvaardigheid nodig om goed onderwijs te kunnen volgen, ook in andere vakken als rekenen en wereldoriëntatie. Maar je moet ook voldoende kunnen lezen om het in de maatschappij te redden. Lezen en kennisverwerving zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Als je kunt lezen, kun je nieuwe kennis verwerven en als je je kennis uitbreidt, kun je andere en moeilijkere teksten beter aan. Lezen en in aanraking komen met verhalen vergroot bovendien je woordenschat en je empathisch vermogen.”
Slecht leesniveau
Uit het laatste vijfjarige onderzoek van Pisa blijkt dat de leesvaardigheid van Nederlandse kinderen in de afgelopen jaren sneller is gedaald dan in andere westerse landen.
“Dat is ook te zien op veel scholen. Daar worstelen de leerlingen met leesbegrip, maar ook de technische leesvaardigheid, leesmotivatie en leesplezier staan onder druk. Leerkrachten weten niet altijd hoe ze dit tij kunnen keren.”
De ondersteuning op scholen
Bij het ondersteunen van scholen adviseert Marit niet inhoudelijk. “Ik zeg niet welke methode ze moeten gebruiken of welke aanpak de beste is. Wel stel ik veel vragen om erachter te komen waar de problemen zitten en stimuleer ik schoolleiders om met de kennis uit wetenschappelijk onderzoek en de praktijkervaringen van andere scholen een goed onderbouwd verbeterplan te maken. Ik reik bronnen aan waarin ze meer informatie kunnen vinden over leesonderzoek. En ik bespreek mogelijkheden, zoals een samenwerking met de bibliotheek en een leesconsulent op school, het opleiden van een leescoördinator of leesspecialist en het opstellen van een schoolbreed leesbeleid. Ik vertel scholen hoe ze lezen in andere vakken kunnen integreren, door gebruik te maken van zogenaamde rijke teksten bijvoorbeeld bij vakken als wereldoriëntatie.”
De rol van de ouders
Ook bespreekt Marit met scholen hoe belangrijk de rol van ouders is bij de leesvaardigheid van kinderen. “Zien lezen, doet lezen is echt waar. Maar kinderen zijn niet de enigen die tegenwoordig veel op hun telefoon zitten. Het is belangrijk dat ouders voorlezen en actief over boeken in gesprek gaan met hun kinderen. Vaak zien we dat het voorlezen stopt op het moment dat een kind zelf leert lezen, maar het is belangrijk om dit te blijven doen. Om dit te stimuleren kan de school ouders betrekken bij de leesbevordering. Laatst zag ik daar een mooi voorbeeld van. De school had een meertalige bibliotheek opgezet. Ouders hadden suggesties aangeleverd voor boeken in talen die thuis gesproken worden. Dat was heel leuk om te zien.”
Goede voorbeelden
Gelukkig ziet Marit op scholen meer goede voorbeelden van het bevorderen van de leesvaardigheid. “Ik zie leesclubs en leerkrachten die heel actief in gesprek gaan over boeken, of lezen en creatief schrijven op een mooie manier combineren. Ik zie ook sterke voorbeelden van hoe kinderboeken worden gekoppeld aan andere vakken. Er zijn al veel scholen die nauw samenwerken met bibliotheken, waarbij de school niet alleen een aansprekende collectie aanbiedt, maar ook een leesconsulent in huis heeft die het team begeleidt in het integreren van rijke teksten in de lessen. Ik kom op scholen waar een speciale leescoördinator aangesteld is om het beleid te verbeteren of specialisten jeugdliteratuur die precies weten welke boeken geschikt zijn om in de lessen te gebruiken. Dit zijn allemaal prachtige voorbeelden van wat scholen kunnen doen aan het bevorderen van de leesvaardigheid. Zeker met de subsidie Verbetering basisvaardigheden die ze hiervoor nog steeds kunnen aanvragen.”
Boekenwurm
Zelf was Marit als kind al een echte boekenwurm. “Bij ons thuis werd veel gelezen. Mijn moeder las ons heel veel voor, mijn vader vertelde liever zelfverzonnen verhalen. Met het gezin gingen we ook vaak naar de bibliotheek.” Als volwassene is ze naar eigen zeggen een beetje blijven hangen in de jeugdliteratuur. “Ik lees ook heus wel eens een boek voor volwassenen, maar toch voornamelijk kinder- en jeugdboeken. Ik heb thuis wel vijf boekenkasten vol!”
Online leesclub
Dat Marit een passie voor kinderboeken heeft, blijkt ook wel uit het feit dat zij buiten haar werk een online leesclub heeft opgezet voor leerkrachten. “Vijf keer per jaar komen we via Teams samen. Dan bespreken we het boek dat we allemaal voor die keer hebben gelezen. We geven het een cijfer en bespreken daarna wat we ervan vinden. Dat zijn vaak hele interessante gesprekken, zeker als de een het boek een negen geeft en een ander een schamele zes. Leuk om dan de verschillende inzichten te horen. We eindigen de online bijeenkomst altijd met een boekentip van elke deelnemer en we bedenken hoe de leerkrachten de boeken in hun onderwijs kunnen gebruiken bij verschillende vakken.” De leesclub zit momenteel vol, en er is een wachtlijst met geïnteresseerden. “Ik heb op papier gezet hoe ik het aanpak met de club, zodat anderen er zelf een kunnen opzetten. Leuk om te zien dat dat ook echt gebeurt.”
Drie kinderboekentips van MaritPluk en Pluis – Mathilde Stein Gelukkig en blij – Edward van de Vendel Een kleine geschiedenis van de mens door dierenogen – Joukje Akveld |
Nationale Voorleesdagen
Van 24 januari tot en met 3 februari vinden de Nationale Voorleesdagen plaats. Met voorlezen begint voor kinderen een leven vol leesplezier. Zo heeft voorlezen een positief effect op onder meer woordenschat, spelling en tekstbegrip. De doelstelling van de Nationale Voorleesdagen is het stimuleren van voorlezen aan kinderen (0-6 jaar) die zelf nog niet kunnen lezen. De Voorleesdagen worden geïnitieerd door Stichting Lezen, in samenwerking met CPNB. Tijdens de Voorleesdagen zijn er tal van leuke (gratis) activiteiten in de openbare bibliotheken, de boekhandels en op scholen. Centraal staat de Prentenboek Top 10. Het Prentenboek van het Jaar 2024, Help! Een verrassing! (Miriam Bos), is beschikbaar in verschillende talen.