Werk in uitvoering: Eelke Spaak

Waarom wordt de blik van een mens naar een bepaald punt getrokken en hoe verwerken de hersenen de dingen waar we dan niet naar kijken? Dat is in een notendop waar Eelke Spaak, Universitair Docent aan het Donders Instituut (onderdeel van de Radboud Universiteit), onderzoek naar doet. Dankzij de startersbeurs voor onderzoekers kan hij fundamenteel onderzoek doen naar hoe ons visuele systeem werkt.

Eelke Spaak houdt een meetapparaat voor op het hoofd vast
Beeld: ©EMMA
Eelke Spaak

“Ik kom vanuit de cognitieve neurowetenschappelijke hoek en onderzoek hoe ons visuele brein in elkaar zit. Met het onderzoek waarvoor ik de startersbeurs heb gekregen, willen we achterhalen wat ervoor zorgt dat mensen naar één bepaald punt kijken en niet naar iets anders. Dus wat zijn de factoren die dat drijven? Uit eerder onderzoek weten we dat de mate waarin iets opvalt een factor is die meespeelt. Bijvoorbeeld een hele sterke lichtbron. Maar wat nog veel minder bekend is - maar waarvan we weten dat dat ook belangrijk moet zijn - is in hoeverre iets relevant of voorspelbaar is. Als je bijvoorbeeld al weet dat op een bepaalde plek wel bomen zullen staan - omdat je in een bos bent - ga je al minder snel naar die bomen kijken. Door de hersenactiviteit te meten, willen we ook achterhalen hoe de informatie wordt verwerkt waar je op dat moment níet naar kijkt. En hoe die informatie dan toch soms naar boven komt en een signaaltje geeft dat je wel moet kijken.”

Concentratieproblemen

Eelke doet fundamenteel onderzoek. “Dus onderzoek dat is gedreven door wetenschappelijke nieuwsgierigheid. Het gaat om wetenschappelijke vragen, puur omdat we willen weten hoe iets werkt. Maar ook bij dit fundamentele onderzoek denken we na over praktische toepassingen voor op de lange termijn. Zo zijn er voor mijn onderzoek relatief snel toepassingen te bedenken als je nagaat dat in ons dagelijks leven veel informatie op ons afkomt. Informatie waarbij we soms ons best moeten doen om het te negeren, als we onze aandacht juist op andere informatie willen richten. Als wij beter begrijpen hoe dat in het brein werkt, kunnen andere mensen die informatie weer bestuderen om bijvoorbeeld mensen met concentratieproblemen te helpen.”

Eelke Spaak staand in een lab met computers
Beeld: ©EMMA

Brein uitlezen met snel flikkerende beelden

Het onderzoek waaraan Eelke werkt, draagt daarnaast bij aan het verder ontwikkelen van een nieuwe experimenteertechniek. “Bij deze techniek worden beelden op het scherm getoverd die heel snel flikkeren zonder dat we ze zien. Dat is belangrijk, omdat dat waarschijnlijk ervoor gaat zorgen dat wij beter kunnen uitlezen wat er in het brein gebeurt en waar. We weten uit ander onderzoek dat snelle flikkerende beelden misschien wel kunnen helpen bij Alzheimer. Dus als we deze experimenteertechniek verder ontwikkelen, kan de medische wereld hier ook weer verder mee.”
 

Eelke Spaak typt iets op een laptop
Beeld: ©EMMA

Promovendus aanstellen

“Ik vind het onderzoek heel interessant en het is heel relevant in deze tijd”, vertelt Eelke. “Het sluit goed aan bij waar de neurowetenschap op dit moment naartoe gaat. Maar ik had zelf niet de tijd om het uit te voeren, omdat ik lesgeef en ook nog aan een aantal andere kleinere onderzoeksprojecten werk. Toch vond ik dat het gedaan moest worden.” Dankzij de startersbeurs en een bijdrage van het Donders instituut heeft Eelke een promovendus kunnen aanstellen om dit onderzoek te kunnen uitvoeren. “Zonder de startersbeurs was dat helemaal niet gelukt. Zo simpel is het. Er zijn wel meerdere opties om personeel aan te stellen, maar de kans was klein dat ik daar op de korte termijn voor in aanmerking zou komen.”

Vliegende start

Zonder deze beurs had Eelke naar eigen zeggen een groot probleem gehad. “Ik zou dan vastlopen in mijn onderzoekcarrière. Nu heb ik het gevoel van een vliegende start. Ik kan gelijk iets aan onderzoek doen wat ik graag wil. Wat dat betreft geeft het hebben van de startersbeurs mentale rust. ”

Starters- en stimuleringsbeurzen voor onderzoekers

Om onderzoekers meer rust en ruimte te geven, stelt de Rijksoverheid geld beschikbaar. Sinds 2022 zijn er startersbeurzen voor startende universitair docenten. Vanaf 2023 zijn er ook stimuleringsbeurzen voor zittende universitair (hoofd)docenten en hoogleraren. De beurzen vormen een persoonlijk werkkapitaal voor onderzoekers aan universiteiten en universitair medische centra (umc’s). Met deze beurs kan een onderzoeker bijvoorbeeld een promovendus of postdoc aanstellen om zo een kick-start te geven aan een eigen onderzoekslijn en om ervaring op te doen met begeleiden. De startersbeurs kan ook besteed worden aan het aanschaffen van apparatuur of het vergroten van de onderzoekstijd voor onderzoekers die de beurs ontvangen. De verwachting is dat de startersbeurs de druk om externe subsidie aan te vragen, zal verlagen.