Bi Visibility Day: zichtbaarheid is van levensbelang

“Wat me het meest raakte in dit onderzoek, is dat het ons eindelijk helpt te begrijpen wat er gebeurt”, vertelt Barbara Oud, directeur van Bi+ Nederland. “We wisten al langer dat bi+ vrouwen vaker te maken krijgen met seksueel geweld dan lesbische of heteroseksuele vrouwen, en nu weten we ook waarom.” Barbara doelt op de onderzoeken Alsof je geen grenzen hebt van de alliantie Act4Respect Unlimited en Bi+ Nederland en Seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld bij bi+ mensen van Rutgers en Bi+ Nederland.

Bi+ is een parapluterm voor iedereen die op meer dan één gender valt. Bi+ personen vallen bijvoorbeeld op mannen én vrouwen, of op non-binaire mensen en vrouwen. Sommige mensen uit deze groep noemen zich biseksueel, panseksueel of queer. Anderen kiezen ervoor geen label te gebruiken. Wat al die mensen gemeen hebben, is dat ze regelmatig te maken krijgen met onbegrip of hardnekkige vooroordelen.

Waardevol onderzoek

De onderzoeken die Barbara noemt, laten zien dat de kwetsbaarheid van bi+ vrouwen te maken heeft met een combinatie van drie mechanismen: seksisme, de heteronorm en de monoseksuele norm. De heteronorm wil zeggen dat mensen ervanuit gaan dat iedereen hetero is, tenzij anders bewezen. En de monoseksuele norm is de aanname dat mensen maar op één gender vallen, en dus hetero, homo of lesbisch zijn.

Die drie mechanismen versterken elkaar, vertelt Barbara. Vooroordelen spelen daarbij een grote rol. “Een bekend vooroordeel is dat bi+ vrouwen altijd seks zouden willen, en met iedereen. Dat beeld klopt natuurlijk niet, maar het zet de deur open naar grensoverschrijdend gedrag. We weten uit onderzoek dat veruit de meeste bi+ mensen in een relatie monogaam en trouw zijn. Maar als een partner de aanname heeft: ‘zij gaat toch vreemd’, dan wordt het makkelijker om iemands grenzen te negeren.”

Voor Barbara en Bi+ Nederland is het waardevol dat nu onderbouwd is waarom bi+ vrouwen een grotere kans hebben om seksueel geweld mee te maken. “We hadden hier al een onderbuikgevoel over, maar nu hebben we woorden en bewijs. Dat maakt het mogelijk om het gesprek te voeren, beleid rond preventie en hulpverlening te verbeteren en misstanden beter te begrijpen.”

Onzichtbaarheid als dagelijkse realiteit

Naast die kwetsbaarheid speelt er iets anders: onzichtbaarheid. “Mensen lezen je oriëntatie vaak af aan je partner”, legt Barbara uit. “Ben je samen met iemand van hetzelfde gender, dan ben je lesbisch of homo. Heb je een relatie met iemand van een ander gender, dan ben je hetero. De mogelijkheid dat iemand bi+ kan zijn, komt vaak niet eens in mensen op. Daardoor is bi+ zijn per definitie onzichtbaar, tenzij je het zelf benoemt. En dat is spannend, want reacties zijn niet altijd positief.”

Barbara herinnert zich hoe ze zelf aarzelde om publiekelijk uit te komen voor haar bi+-identiteit. “Ik wist dat het gevolgen zou hebben: voor gesprekken op het schoolplein, voor hoe familie zou reageren, voor collega’s op mijn werk. En reacties kwamen er – van steun tot ongeloof. Een collega sloeg ooit met zijn vuist op mijn bureau en zei: ‘Waarom heb je tegen die journalist gelogen? Jij bent helemaal niet biseksueel.’ Zoiets is heftig. Ook wegwuivende reacties als ‘het maakt mij niks uit’ zijn ingewikkeld. Want voor mij maakt het wél uit: dit is een belangrijk onderdeel van wie ik ben. Als je dat wegschuift, voelt het alsof je een deel van mij ontkent.”

Vooroordelen en bewijsdrang

“Lange tijd dacht ik dat ik mijn bi+ zijn moest bewijzen. Eerst door met een vrouw te zoenen. Vervolgens dacht ik dat ik misschien een relatie of seks moest hebben om het zeker te weten. Tot ik besefte dat je je seksuele oriëntatie helemaal niet hóeft te bewijzen. Dat inzicht was een opluchting en een eyeopener. Ik gun dat anderen ook.”

Die druk om te bewijzen maakt dat veel bi+ mensen zich onzeker voelen of hun gevoelens bagatelliseren. Het versterkt de onzichtbaarheid en kan leiden tot zelftwijfel. “Zelfs voor mij viel het kwartje pas laat, terwijl ik genderstudies studeerde. Dat laat zien hoe diep de monoseksuele norm zit: het idee dat je altijd maar op één gender moet vallen.”

Steun en gemeenschap

Gelukkig is er ook een andere kant. Steun uit de omgeving en de bi+-gemeenschap maken een wereld van verschil. “Tijdens bi+-bijeenkomsten voelt het alsof iemand de afzuigkap uitzet”, zegt Barbara. “De ruis van onbegrip valt weg en er ontstaat rust. Je hoeft niet uit te leggen dat bi+ zijn bestaat of dat het ‘geen fase’ is, iedereen weet dat al. Vanuit die rust kun je elkaar steunen, verhalen delen en kracht vinden. Wie eenmaal aansluiting vindt, ervaart vaak een enorme opluchting. Zichtbaarheid en herkenning zijn essentieel voor welzijn.”

Binnen én buiten de regenboog

Uit gesprekken met bi+ mensen blijkt dat ze zich soms nergens helemaal thuis voelen. “Ze passen niet goed binnen de heterowereld, maar ook binnen de lhbtiq+-gemeenschap krijgen ze soms te horen dat ze er niet echt bij horen. We vallen eigenlijk tussen wal en schip. Daarom zijn bi+-specifieke plekken zo belangrijk.”

Barbara noemt een evenement tijdens Pride Amsterdam als voorbeeld: “We zaten daar met tachtig bi+ mensen in één ruimte. Iemand zei: ‘Eindelijk voel ik me geen buitenstaander, maar gewoon onderdeel van de groep.’ Voor veel aanwezigen was dat een emotioneel moment. Zulke ervaringen laten zien hoe groot de behoefte aan erkenning en ruimte is.”

Bi Visibility Day: meer dan een dag

Voor Barbara is Bi Visibility Day meer dan een datum op de kalender. “Deze dag gaat voor mij over erkenning én vieren. Bi+ zijn betekent niet alleen worsteling of pijn; het is ook leuk, verbindend en rijk. Er zit kracht en creativiteit in onze gemeenschap. Dat mogen we laten zien. En voor de samenleving is het een kans om stil te staan bij hoe we bi+ mensen kunnen ondersteunen.”

Een boodschap voor iedereen

Barbara sluit af met een oproep: “Als je zelf bi+ bent en je worstelt ermee, praat dan met iemand die je vertrouwt. Zoek aansluiting bij de community, online of bij fysieke bijeenkomsten. Het kan een enorme opluchting zijn om anderen te ontmoeten in wie je je herkent. En voor iedereen: neem bi+ mensen serieus, ook als je hun oriëntatie niet meteen kunt zien. Die erkenning is geen luxe, maar een voorwaarde om volledig jezelf te kunnen zijn.”

Waarom dit verhaal ertoe doet

Bi+ mensen vormen de grootste groep binnen de lhtbiq+-gemeenschap, maar zijn vaak het minst zichtbaar. Onderzoek maakt duidelijk dat dit onzichtbaar zijn niet zonder gevolgen blijft: het leidt tot meer kwetsbaarheid en vaker negatieve ervaringen. Door ruimte te maken voor hun verhalen, kunnen we bijdragen aan een samenleving waarin iedereen veilig en zichzelf kan zijn.

Bi Visibility Day is dus niet zomaar een dag. Het is een uitnodiging aan ons allemaal om beter te luisteren, aannames los te laten en samen te werken aan een inclusieve cultuur.