Tijdens het Herdenkingsjaar Slavernijverleden staan we in het hele Koninkrijk stil bij een pijnlijk, belangrijk en tot voor kort onderbelicht onderdeel van onze gedeelde geschiedenis. Uit welke verhalen bestaat deze? In een reeks video’s duiken verhalenvertellers in hun eigen geschiedenis en onderzoeken daarin zowel het verleden als het heden. Freelancer in de creatieve sector Jill Mathon en Lukas Eleuwarin, oprichter van modemerk Knowledge By Roots, gaan met elkaar in gesprek over de rol van mode, musea en monumenten in het vergroten van onze kennis over het Nederlandse slavernijverleden.
Jill Mathon werd geboren in Brabant en werkt nu in Amsterdam in verschillende creatieve rollen aan verschillende projecten. “Ik schrijf veel, heb in de reclame gewerkt, in de media en bij de tv. Nu doe ik eigenlijk alles door elkaar. Mijn werk richt zich met name op sociaal-maatschappelijke thema’s.” Toen Jills broer een relatie kreeg met een Moluks-Nederlandse vrouw groeide ook haar interesse voor de Molukse geschiedenis.
Lukas Eleuwarin groeide op in een Molukse wijk in Zevenaar. Eerder werkte hij in de metaalsector, tegenwoordig heeft hij een eigen modemerk: “Ik ben oprichter van het merk Knowledge By Roots. Verder houd ik mij bezig met identiteit, cultuur en geschiedenis.”
Knowledge by Roots ontstond door Lukas’ interesse in zijn familiegeschiedenis: "Ik heb deelgenomen aan gesprekken en interviews over de Molukse etniciteit, cultuur en geschiedenis.” Daarnaast reisde Lukas vaak naar de Molukken om meer over zijn familie te weten te komen. “Mij werd steeds vaker gevraagd waarom ik daar niet meer mee deed. Toevallig heb ik zeventien jaar geleden een modeopleiding gedaan, alleen ben ik daar eerder nooit in verder gegaan.” In Knowledge by Roots combineert Lukas zijn achtergrond, familiegeschiedenis en opleiding.
Op de truien en shirts die Lukas ontwerpt komt het getal 1621 veel terug. Lukas vertelt: “In dat jaar vond de genocide op de Banda-eilanden plaats. Gouverneur-generaal Jan Pieterszoon Coen wilde daar een monopolie op nootmuskaat voor de VOC creëren. Hij organiseerde daarom een strafexpeditie. Tijdens deze strafexpeditie zijn er doden gevallen. Maar een groot deel van de 15000 bewoners verliet Banda. En een ander deel werd gevangen genomen en afgevoerd.
Maar de betekenis van ‘1621’ gaat verder dan die verwijzing volgens Lukas: “Het heeft ook te maken met de WIC (West-Indische Compagnie) die in dat jaar is opgericht. Ik wil die twee uiteinden van de wereld, de West en de Oost, bij elkaar brengen.” Het jaartal 1621 staat ook voor de verbinding van het verleden met het heden: “Slavernij, racisme, dekolonisatie en roofkunst. Het komt er allemaal in terug.”
Jill vult aan: “Ik denk ook dat echt heel veel mensen niet weten wat er op de Banda-eilanden is gebeurd. En ook niet weten waaróm dat is gebeurd. Er mist in Nederland zoveel context over de Molukse geschiedenis. Mensen vergeten te vertellen waarom mensen in opstand zijn gekomen. Dat vind ik te makkelijk. Het Molukse verhaal ontbreekt.”
Jill vertelt hoe zij zelf meer leerde over de koloniale geschiedenis en het slavernijverleden. Dat kwam vooral tijdens reizen die ze maakte. “In Nederland word je nooit geconfronteerd met de dirt, omdat we alles wegstoppen. We weten niet eens waar onze kleren worden gemaakt. Dat zien we niet. Dat geldt ook voor de sporen van het koloniale verleden. Pas als je naar de mensen kijkt en met ze in contact komt, leer je iets over hun collectieve trauma.”
Het belang van gedeelde geschiedenis, waar Jill op doelt, is ook voor Lukas herkenbaar: “De hele wereld heeft te maken gehad met kolonisatie en slavernij. Ook de landen die niet gekoloniseerd zijn.” Voor Lukas is het koloniale verleden dan ook niet iets van ‘toen’: “Het leeft vandaag nog steeds en heeft de wereld gevormd tot wat die nu is.” Tegelijkertijd zien beide makers zien dat bij veel mensen kennis over dat verleden juist ontbreekt. Er worden daardoor weinig vragen gesteld over deze periode. “Het is niet zo lang geleden, maar zo wordt het wel vaak weggezet, want dan hoeven we het er lekker niet over te hebben”, aldus Jill.
Ook vandaag de dag zijn nog de sporen van het slavernijverleden zichtbaar. Jill noemt als voorbeeld het Scheepvaartmuseum in Amsterdam: “Ik herinner me dat ik daar als kind ben geweest en dat we toen matroosje en dronkaardje speelden. Jaren later was ik tijdens Museumnacht weer in het Scheepvaartmuseum en toen vielen de namen van de zalen me op. De verheerlijking van al die zogenaamde zeehelden.” Ook staat in Hoorn een groot standbeeld voor Jan Pieterszoon Coen, die in Banda de strafexpeditie organiseerde. Volgens Lukas is dat niet oké: “Het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen moet eigenlijk in een museum staan. Het moet niet op een plein worden verheerlijkt.”
Voor beide makers is het herdenken van het slavernijverleden belangrijk. Het vertellen van verhalen draagt bij aan het niet verloren laten gaan van de gedeelde geschiedenis. Volgens Jill is dat ook een manier om ontbrekende kennis aan te vullen: “Het is binnen de betrokken gemeenschappen zo vanzelfsprekend dat er over het slavernijverleden gesproken wordt, omdat je er elke dag mee wordt geconfronteerd. Ik vind het bizar dat niet iederéén dat meekrijgt vanuit huis of school.” Om te zorgen dat de kennis over het slavernijverleden behouden en gewaardeerd wordt, is het volgens Lukas belangrijk dat we de andere kant van de medaille belichten. Dat nakomelingen van tot slaafgemaakte mensen kunnen vertellen: “Dit is met onze voorouders gebeurd.”
Wil jij ook jouw verhaal over onze gedeelde geschiedenis delen? Mail ons via verhalen@minocw.nl.