“Door een breed beeld van ons verleden, worden mensen zich meer bewust van discriminatie en racisme”

Tekst en foto's: Floor Catshoek

“In mijn rol als regeringscommissaris adviseer ik het kabinet en de departementen over het bestrijden van discriminatie en racisme”, legt NCDR Rabin Baldewsingh uit. “Ik zie erop toe dat systemen die ongelijkheid veroorzaken herkend en aangepakt worden. In mijn functie ben ik de verbinder tussen verschillende partijen, de aanjager van discussies en gesprekken en tenslotte een waakhond, zodat wat we afspreken ook echt gebeurt.”

Barbera Wolfensberger is bij OCW verantwoordelijk voor de directies Erfgoed & Kunsten, Media & Creatieve Industrie, Internationaal Beleid en dienstonderdelen als de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het Nationaal Archief. Daarnaast is zij coördinerend DG voor overkoepelende dossiers als antidiscriminatie, antiracisme, het koloniale en slavernijverleden en het Caribisch deel van Nederland.

Samenwerking

In het afgelopen jaar hebben de NCDR en OCW intensief samengewerkt op onderwerpen als stagediscriminatie en discriminatie in de mediawereld. “Maar het meest intensief hebben we gewerkt aan inclusief lesmateriaal”, zegt Rabin. “OCW speelt een leidende rol in de slavernijdiscussie en het aanbieden van onderwijs over de doorwerking ervan. Het lesmateriaal is nog steeds vrij veel gericht op Europa, dus daar hebben we samen intensief aan gewerkt. Ook komend jaar gaan we daar nog mee aan de slag.”

Vanuit het traject opvolging excuses slavernijverleden heeft OCW gewerkt aan het vergroten van het aanbod van inclusief lesmateriaal in het funderend onderwijs. Barbera: “Zo werken we aan een handreiking voor docenten waarmee ze het gesprek over het koloniale en slavernijverleden en de doorwerking daarvan kunnen voeren. Ook kunnen scholen via speciale programma’s  - met bijvoorbeeld cultuurcoaches en door museumbezoeken  - in aanraking komen met verhalen over geschiedenis en hedendaagse diversiteit. Het doel is dat leerlingen een breed beeld krijgen van ons verleden en hoe dat doorwerkt in het heden, zodat zij zich bewust worden van discriminatie en racisme en waar het vandaan komt. Daarom was voor ons als OCW de coördinatie van het Herdenkingsjaar Slavernijverleden ook zo’n groot onderwerp. Het is belangrijk dat we ons gezamenlijk verleden erkennen en verkennen hoe dat vandaag de dag doorwerkt in de samenleving. Zo kunnen we leren en verbeteringen doorvoeren.”

Voor OCW ligt volgens Barbera de uitdaging vooral in het verbinden van verhalen en mensen. “Het debat kan polariserend zijn, vooral online en in de politiek. Het is belangrijk dat we via onderwijs, cultuur en media inclusieve verhalen blijven vertellen, zodat mensen elkaar kunnen begrijpen. Daarmee probeer je te voorkomen dat deze discussie in de samenleving verder polariseert.”

Rabin vult aan dat in het huidige maatschappelijke debat mensenrechten onder druk staan. “Discriminatie en racisme gaan over mensenrechten. Artikel 1 van de Grondwet is voor mij meer dan een non-discriminatieartikel; het gaat om het respecteren van verschil en het creëren van gelijke kansen voor iedereen. Dat is voor mij het morele kompas. Nederland moet een voorbeeldrol blijven vervullen, bijvoorbeeld op het gebied van lhbtiq+-rechten en het teruggeven van roofkunst.”

Diversiteit en inclusie in cultuur en media

Volgens Barbera speelt naast onderwijs ook de culturele sector een grote rol in het tegengaan van discriminatie en racisme: “Kunst en cultuur vertellen verhalen over het verleden en de doorwerking die het heeft op het heden. Dat helpt mensen elkaar beter te begrijpen en elkaars verhalen te herkennen.” Rabin vindt dat de culturele wereld daar al goede stappen in heeft gezet: “Denk aan de prachtige tentoonstelling Slavernij in het Rijksmuseum in Amsterdam, die zelfs bij de Verenigde Naties in New York getoond is. Dat heeft een enorme impact gehad. Het heeft deuren geopend om het gesprek hierover aan te gaan.”

Barbera ziet ook andere vormen van cultuur die hieraan bijdragen. “Naast tentoonstellingen worden verhalen verteld door middel van gaming, concerten, dans en film. Ik ben echt trots op hoe de sector bijdraagt aan het beter begrijpen van ons koloniale verleden, maar ook bijvoorbeeld aandacht heeft voor de struggles van de jongere generatie vandaag de dag. De culturele sector is een van de grootste aanjagers om het gesprek hierover te normaliseren en om elkaar beter te begrijpen en zaken te herkennen en erkennen.”

Ook het teruggeven van roofkunst aan landen uit het koloniale verleden is iets waar Barbera trots op is. “Niet alleen op het teruggeven van de objecten zelf,  ook op het proces ernaartoe: het samenwerken met onderzoekers en erfgoedinstellingen van herkomstlanden. Door die samenwerking leren we ook van elkaar.” Rabin vult aan dat Nederland door dit soort initiatieven internationaal een leiderschapspositie inneemt en tegelijkertijd belangrijke gesprekken opent over mensenrechten en erkenning. “Het laat zien dat het mogelijk is om verantwoordelijkheid te nemen voor het verleden en tegelijk het heden te verbeteren,” zegt hij.

Verbetering mogelijk

Toch zijn er door de culturele sector zelf ook nog stappen te maken. Barbera: “Je moet niet alleen kijken naar de verhalen die verteld worden, maar ook naar wie er bij cultuurinstellingen werken en het voor het zeggen hebben. Wie bepaalt welke verhalen verteld worden? Als je bijvoorbeeld kijkt naar Raden van Toezicht, dan zijn deze nog niet altijd voldoende divers.”